MALA ZARAR VERME SUÇU
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK)'nun 151-152. maddelerinde düzenlenen mala zarar verme suçu ile, kişilerin mülkiyet hakkını güvence altına almak ve korumak hedeflenmiştir.
Mala zarar verme, başka bir kimseye ait olan taşınır veya taşınmaz bir malı kısmen veya tamamen yıkarak, tahrip ederek, yok ederek, bozarak, kullanılmaz hale getirmek veya kirletmek suretiyle şeklinde değişiklik yapmaktır.
Bu suçun basit halini düzenleyen TCK’nın 151. maddesi “Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikayeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.” hükmünü haizdir.
Bu suçun nitelikli halini düzenleyen TCK’nın 152. maddesi ise ;
“(1) Mala zarar verme suçunun;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarına ait, kamu hizmetine tahsis edilmiş veya kamunun yararlanmasına ayrılmış yer, bina, tesis veya diğer eşya hakkında,
b) Yangına, sel ve taşkına, kazaya ve diğer felaketlere karşı korunmaya tahsis edilmiş her türlü eşya veya tesis hakkında,
c) Devlet ormanı statüsündeki yerler hariç, nerede olursa olsun, her türlü dikili ağaç, fidan veya bağ çubuğu hakkında,
d) Sulamaya, içme sularının sağlanmasına veya afetlerden korumaya yarayan tesisler hakkında,
e) Grev veya lokavt hallerinde işverenlerin veya işçilerin veya işveren veya işçi sendika veya konfederasyonlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
f) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
g) Sona ermiş olsa bile, görevinden ötürü öç almak amacıyla bir kamu görevlisinin zararına olarak,
İşlenmesi halinde, fail hakkında bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.(58)
(2) Mala zarar verme suçunun;
a) Yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak,
b) Toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olmak suretiyle,
c) Radyasyona maruz bırakarak, nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanarak,
işlenmesi halinde verilecek ceza bir katına kadar artırılır.
(3) Mala zarar verme suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır” şeklindedir.
Bir zarar suçu olan mala zarar verme suçunda, zararın süreklilik göstermesi aranmaz. Nitekim, başkasının malına ilgili kanun maddesinde belirtilen eylemlerden birisinin gerçekleştirilmiş olması suçun cezalandırılması için yeterlidir.
Mala zarar verme suçu genel bir suçtur. Yani, bu suç herkes tarafından işlenebilmektedir. Mala zarar verme suçunun faili herkes olabilmektedir. Aynı şekilde, kanun maddesinde özel bir nitelik aramadığından dolayı bu suçun mağduru da herkes olabilmektedir.
Mala zarar verme suçunun maddi konusunu taşınır veya taşınmaz mallar oluşturur. Ancak burada söz konusu olan mal, başkasına ait mallardır. Zira, hiç kimse kendi malı ya da sahipsiz mallar üzerinde mala zarar verme suçunu işleyemez.
Mala zarar verme suçunun düzenlendiği kanun maddesine bakıldığında, suçun işlenebilmesi seçimlik hareketlere bağlanmıştır. Şöyle ki, bir kimsenin mala zarar verme suçunu işleyebilmesi için taşınır veya taşınmaz bir malı:
- Yakması,
- Tahrip etmesi,
- Yok etmesi,
- Bozması,
- Kullanılamaz hale getirmesi ya da
- Kirletmesi gerekir.
Bunun yanında, suçun konusunu sahipli bir hayvan oluşturuyorsa hayvanı öldürmek, işe yaramaz hale getirmek ya da hayvanın değerinin azalmasına sebep olmak da mala zarar vermek suçunu oluşturacaktır.
Mala zarar verme suçu, genel kast ile işlenebilen suçlardandır. Suçun oluşması için failin belli bir saik ya da amaçla hareket edip etmemesine bakılmaz. Suçun oluşması için failin zarar verme fiilini bilerek ve isteyerek yapması yeterli olduğundan bu suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir.
Mala zarar verme suçunun basit şekli şikayete tabi suçlardandır. Yani, suçun soruşturulması ve kovuşturulması mağdurun şikayetine bağlıdır. Mağdur için şikayet süresi, faili ve fiili öğrenmesinden itibaren 6 aydır. Bu süre hak düşürücü nitelikte olduğundan mağdurun bu süre içerisinde şikayet hakkını kullanması gerekir. Aksi halde suçun cezalandırılması mümkün değildir.
Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri ise basit halinin aksine şikayete tabi suçlar arasında değildir. Yani, suçun soruşturulması ve kovuşturulması için mağdurun şikayeti aranmaz. Suçun herhangi bir şekilde öğrenilmesi üzerine Savcılık tarafından resen soruşturma işlemlerine başlanır.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesi uyarınca, mala zarar verme suçunun basit hali uzlaştırmaya tabidir. Bu kapsamda, soruşturma aşamasında Savcılıkça kamu davası açılmasını gerektirecek yeterlilikte şüpheye ulaşılmışsa dosya Uzlaştırma Bürosu’na gönderilir. Eğer, yapılan uzlaşma görüşmelerinde taraflar arasında uzlaşma sağlanamazsa, bu durumda Savcılıkça iddianame düzenlenerek fail hakkında kamu davası açılır. Hakaret suçunun kovuşturulmasında görevli mahkeme asliye ceza mahkemesi olup, genel yetki kuralına göre yetkili mahkeme de suçun işlendiği yer mahkemesidir.